Dokładnie nie wiadomo, ale było to gdzieś na początku 1928 roku, nasze miasto stało się jednym z ośrodków turystycznych, które zaistniały na mapie Polski. Powstał wówczas Bocheński Oddział Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (PTT). Inicjatorem i pierwszym prezesem Oddziału został ks. Walenty Gadowski. Tej postaci nie trzeba przedstawiać ludziom gór, ale mniej zorientowanym w tej tematyce za rekomendację wystarczy informacja, ze jest to twórca najtrudniejszej tatrzańskiej ścieżki znanej pod nazwą Orlej Perci oraz Sokolej Perci w Pieninach.
Oddział na początku swej działalności liczył około 50 osób. Cele jakie przyświecały wówczas organizatorom ruchu turystycznego były w zasadzie podobne do dzisiejszych, a więc popularyzacja i upowszechnianie zasad uprawiania turystyki oraz rozbudzenie zainteresowania terenami górskimi.
25 marca 1928 roku Międzyoddziałowa Komisja Zachodniobeskidzka PTT przydzieliła Oddziałowi w Bochni teren działania. Był to obszar stanowiący pagórkowatą i górzystą część ówczesnego powiatu bocheńskiego oraz południową część powiatu limanowskiego. Tak więc w obszarze działania Oddziału znalazła się większa i najistotniejsza część Beskidu Wyspowego z najwyższym szczytem Mogielicą (1170 m n.p.m.) oraz Ćwilinem, Śnieżnicą i Łopieniem.
Dziś idąc po górach napotykamy wielobarwną wstęgę znakowanych ścieżek, ale przecież nie tak dawno temu nie znaleźlibyśmy na drzewie ani jednego „paska” szlaku. Te zaczęli malować pionierzy turystyki, a okres w którym powstał bocheński Oddział, to ciągle czas pionierów. Teren, na którym przyszło działać bocheńskim turystom był dziewiczy turystycznie. Pierwszą więc czynnością Zarządu Oddziału było wyznakowanie szlaku biegnącego od Bochni przez Kamienie Brodzińskiego, przełęcz Widomą, Kamionną, Tymbark na Mogielicę, a także poprzez wierzchowinę Pasma Łososińskiego – Jaworz i Sałasz. Dokonali tego w lipcu i sierpniu 1928 roku nauczyciele gimnazjalni i szkół podstawowych – członkowie Zarządu. Były to postacie tej miary co m.in. Stanisław Fischer, Piotr Galas, Stanisław Czyżewicz, Franciszek Budzioch. Nad całością prac opiekę sprawował ks. Walenty Gadowski.
Oprócz opieki nad powierzonymi terenami, Oddział prowadził działalność krajoznawczą i popularyzatorską. Były to wycieczki odbywane pieszo do najbliższych miejscowości, a autami ciężarowymi lub koleją do dalszych. Brało w nich udział od kilku do kilkunastu uczestników. Odwiedzano m.in. Babią Górę, Kamionną, klasztor i kościół w Szczyrzycu.
Członkowie Zarządu wygłaszali również odczyty o ciekawych miejscowościach i osobliwościach krajoznawczych. Stanisław Fischer napisał i wydał w roku 1930 krótki przewodnik turystyczny po Ziemi Bocheńskiej. Zarząd Oddziału współpracował wówczas z Wojskowym Instytutem Geograficznym w Warszawie w sprawie nazw miejscowości w powiecie bocheńskim, wielickim i limanowskim, przeprowadzając ich korektę na przygotowywanej wojskowej mapie tego rejonu. Jednym z najistotniejszych punktów działalności Oddziału stanowiła ochrona przyrody. W tym zakresie szczególną opieką otoczono Kamienie Brodzińskiego. Można zaryzykować twierdzenie, że ich zachowanie w obecnym kształcie to zasługa przede wszystkim ówczesnych członków Zarządu: Piotra Galasa, Aleksandra Piątkowskiego, Bronisława Tylki, którzy najpierw wytrwale zabiegali o wydanie zakazu ich łamania do celów budowlanych, a następnie o objęcie ich ochroną. Zabiegi te mogły być skuteczne dopiero wówczas, kiedy Zarząd Oddziału za swoje pieniądze wykupił teren i utworzył tam rezerwat przyrody. Nastąpiło to 12 czerwca 1938 roku, przy udziale około 2 tys. uczestników oraz gości, m.in. prezesa Zarządu Głównego PTT prof. W. Goetla.
Przedwojenną częRć dokonań na niwie turystyki i krajoznawstwa w Bochni dopełnia działalność powołanego w 1919 roku z inicjatywy Leopolda Węgrzynowicza, Koła Krajoznawczego przy gimnazjum. Jego pierwszymi przewodniczącymi byli Piotr Galas, następnie Stanisław Warcholik, ponownie Piotr Galas i Zdzisław Zajączkowski. Po wojnie działalność PTT i PTK odradzała się wolno i potrzeba było kilku lat aby stała się ona widoczna i złapała właściwy kierunek. I tak, w 1952 roku można znaleźć pierwsze wzmianki o reaktywowaniu działalności najpierw koła, a potem Oddziału pod szyldem PTTK.
Prezesem został Stanisław Warcholik. W tamtym okresie działalność Towarzystwa polegała na odczytach i pracach związanych z ochroną zabytków. Powstały sekcje: kolarska i piesza oraz powoli zaczyna organizować się wycieczki, których ilość z roku na rok systematycznie rosła.
W 1954 roku miała miejsce pierwsza powojenna wycieczka w Tatry. To jakby przymiarka do popularnego dziś Rajdu im. ks. W. Gadowskiego. Dużą i ważną akcję zainicjowała i przez długi czas prowadziła Komisja Ochrony Zabytków i Przyrody. Dotyczyła ona precyzyjnej rejestracji zabytków na terenie miasta i powiatu. Wieloma zabytkami czy nawet znaleziskami archeologicznymi zainteresowano ówczesne władze oraz instytuty naukowe. Mało kto chyba wie, że inicjatorem akcji ochrony przed zagładą starych lip na dziedzińcu obecnego Liceum Ogólnokształcącego w Bochni było właśnie PTTK. Ale może łatwo było dostrzec te lipy profesorom ogólniaka, którzy stanowili trzon kadry PTTK–owskiej. Byli to profesorowie: Stanisław Warcholik, Władysław Tota, Piotr Galas, Kazimierz Błotnicki. Od 1955 roku rozpoczyna działalność w ramach Oddziału – Obsługa Ruchu Turystycznego (ORT) zajmująca się obsługą wycieczek. Okazało się, że z każdym rokiem organizacja wycieczek była coraz trudniejsza. Jeżeli jeszcze w 1957 roku jedyną trudnością był brak przewodników, to już w następnych latach barierą staje się zarządzenie dotyczące korzystania ze środków transportu. Trzeba wiedzieć, że podróżowało się w tych czasach najczęściej samochodami ciężarowymi, które wygodne z pewnością nie były, ale przecież jechały. Tak więc przytoczone zarządzenie ograniczyło możliwości podróży samochodami ciężarowymi do promienia 75 km, a wycieczki szkolne mogły korzystać jedynie z przewozu autobusami. Wobec stałego braku autobusów w PKS, a co za tym idzie trudności w ich wynajęciu, praktycznie przekreślało to możliwości wycieczkowania młodzieży szkolnej.
Pojawiają się pierwsze kursy szkoleniowe organizowane przez Oddział. Pierwszym był kurs przewodników po Ziemi Bocheńskiej. Ponadto, członkowie Oddziału zdobywają uprawnienia, m.in. Zbigniew Siudak kończy w 1964 r. kurs przodowników narciarskich, a rok później kurs przodowników górskich z uprawnieniami na Tatry.
Do ważniejszych osiągnięć należy zaliczyć otwarcie w 1964 roku w Nowym Wiśniczu stacji turystycznej, wyznakowanie nowego szlaku turystycznego z Żegociny na Kamionną (żółty) i z Rozdziela do Żegociny, umieszczenie nowej tablicy informacyjnej na Rynku i przy Kamieniach Brodzińskiego, a także zorganizowanie zlotu szkolnych kół krajoznawczych.
Nie zwalniała też tempa prac Komisja Opieki nad Zabytkami pod przewodnictwem Piotra Galasa, która badała zagrożone obiekty zabytkowe i składała memoriały do władz. To dzięki materiałom przez nią zebranym Prezydium PRN przeznaczyło odpowiednie kwoty na ratowanie zabytków w Łomnej i Kamionnej, na tablicę upamiętniającą pobyt Tadeusza Kościuszki oraz tablicę ku czci Jana Matejki w Bochni. Omówiony tu okres działalności dotyczył lat 50–tych i pierwszej polowy lat 60–tych. Wówczas to Oddziałem kierował Jerzy Blaschke, a do najaktywniejszych działaczy zaliczyć należy: Piotra Galasa, Kazimierza Błotnickiego, Zbigniewa Siudaka, Zygmunta Szkodę, Czesława Bajdę, Stanisława Jakubczyńskiego.
Nok 1965 rozpoczął kolejny okres działalności Oddziału w Bochni. Prezesem został wybrany Kazimierz Błotnicki, który funkcję tę sprawował przez dwie kadencje do 1970 roku. W tym okresie zaznaczył się wzrost liczby organizowanych imprez. Do rangi stałych imprez urastały rajdy organizowane na wiosnę i w jesieni. Przybierają one wdzięczne nazwy, np.: „Hajże na Lipnicę”, „Tam nas jeszcze nie było”, ale ich cykliczność i pora roku pozwala widzieć w nich poprzedniczki dzisiejszych rajdów wiosennych i jesiennych.. Rozwijała się również turystyka narciarska. Każdej zimy organizowany był co najmniej jeden rajd narciarski.
W tym też okresie zorganizowano i następnie przez pewien czas kontynuowano kursy dla młodzieżowych przewodników po mieście. Przeszkolonych przewodników wykorzystywano w okresie wakacyjnym do prowadzenia obozów wędrownych młodzieży szkolnej, które rozpoczynały się w Bochni.
Lata siedemdziesiąte i początek lat osiemdziesiątych to okres prezesury Zbigniewa Siudaka. Charakterystycznym dla tego okresu jest fakt istnienia dużej i niespotykanej już potem, ilości komisji i kół, jak: krajoznawcza, młodzieżowa, kół zakładowych, ochrony przyrody oraz opieki nad zabytkami.
Komisje turystyki kwalifikowanej obejmowały kategorie turystyki pieszej, górskiej, narciarskiej, kolarskiej, motorowej, kajakowej. W szczytowym okresie rozwoju kół terenowych w 1976 roku Oddział skupiał ich 17.
Od 1972 roku przy Oddziale prowadzi działalność Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego (BORT), które zajmuje się obsługą wycieczek, pośrednicząc w wynajmowaniu autokarów, organizowaniu noclegów, wyżywienia oraz zapewnieniu obsługi przewodnickiej. Obecnie kieruje nim kol. Krystyna Nalepka. Bardzo ważnym sukcesem i istotnym wydarzeniem stało się w 1976 roku powołanie Koła przewodników. Na początku, w wyniku ukończenia kursu i zdania stosownych egzaminów uprawnienia przewodników beskidzkich i terenowych uzyskało 13 osób. Pierwszym prezesem został Stefan Kosecki. Odtąd Koło Przewodników będzie stopniowo umacniało swoją pozycję w Oddziale, zwiększało ilość przewodników oraz podnosiło ich kwalifikacje. Obecnie liczy ono 43 przewodników, a prezesem od kilku lat jest Ryszard Rozenbajgier.
Odległe lata działalności PTT, PTK i PTTK łatwiej poddają się opisowi i ocenie. Może dlatego, że wówczas poszczególne sprawy i rzeczy działy zawsze się po raz pierwszy, a wszystko to było pionierskie, nieznane i odkrywcze.
Ostatnie kilkanaście lat w działalności PTTK w Bochni to okres trudniejszy do wspomnień. Nie ma dystansu do zdarzeń, ale i nie ma chyba potrzeby takiej oceny. Dość powiedzieć, że Oddział nic nie utracił ze swojej kondycji i dorobku. Pomyślnie przebrnął przez czas tzw. transformacji ustrojowej początku lat dziewięćdziesiątych, kiedy od środków finansowych zależała odpowiedź na hamletowskie pytanie „być albo nie być”.
Faktem jest, że wiele inicjatyw weryfikują możliwości finansowe, ale nadal wachlarz oddziałowych imprez jest szeroki i staje się rozleglejszy. Niektóre z nich odbywają się cyklicznie według kalendarza i ukształtowanej tradycji. Najważniejsze z nich to: Rajd Wiosenny, Rajd Jesienny, Rajd Szlakiem bł. Kingi, Rajd Lipnickie Palmy, Rajd im. Ks. Walentego Gadowskiego, Narciarski Rajd Górski, Zimowy Rajd Górski.
Koło Przewodników organizuje otwarte wycieczki szkoleniowe. W samym tylko 1996 r. Oddział zorganizował 37 imprez w których wzięło udział 1558 uczestników w ramach tzw. turystyki kwalifikowanej i 110 imprez z 5002 uczestnikami w ramach tzw. turystyki powszechnej.
Wiele wysiłku, inicjatywy i ciągłej troski aby utrzymać się na turystycznym rynku, ale i nic nie stracić ze swej tożsamości wkładają obecny prezes Oddziału Wiesław Panek oraz inni aktywni działacze.
Jest oczywistą sprawą i tak już chyba pozostanie, że PTTK będzie świadczyło usługi przede wszystkim dla tych, którzy chcą poznawać kraj w sposób aktywny. Dla kadry i klientów PTTK szlak, plecak i nocleg w namiocie lub schronisku ciągle jeszcze więcej znaczy niż łóżko w Holiday Inn.
Tak mniej więcej, choć w dużym skrócie przedstawia się historia bocheńskiego Oddziału PTTK.